नेपाल कम्युनिष्ट पार्टी (माओवादी) का उप–महासचिव तथा प्रभावशाली नेता जनार्दन शर्मा ‘प्रभाकर’ ले पार्टीभित्र निश्चित समयमा फुटने ‘हरित बम’ प्रहारगर्नु भएपछि पार्टीकासर्वोच्च नेता अध्यक्षप्रचण्ड झस्किनु भएकोछ । बम प्रहारको सम्भावनाका बारे उहाँले सोच्नु पनि भएको थिएन होला । यो बमको प्रहारले प्रचण्ड नेतृत्वको कम्युनिष्ट पार्टी माओवादी केन्द्रको जग भत्किन लागेको अहसासकसैलाई भयो भने त्यो अस्वाभाविक होइन । अहिले त प्रभाकरले पडकाएको ‘हरित बम’ हानी रहित थियो । अध्यक्ष प्रचण्डले सम्हाल्न सक्नु भएन भने माओवादी केन्द्र ‘विनाशक’ वमको प्रहारले साँच्चिनै पडकिन पनि सक्नेछ ।
जनताको मुक्तिका लागि बाह्रबर्ष लामो जनयुध्द लडेर आएको पार्टीका नेता र कार्यकर्तामा सत्तामा पुगेर ‘देशको बिकासका लागि केही गर्नेआँट र हुटहुटी हुनु अस्वाभाविक थिएन । तर, माओवादी शान्ति प्रक्रियामा आएपछि पनि संविधान निर्माणको प्रक्रिया शुरुहुन सकेन । नेपाली कांग्रेसका सभापति गिरिजाप्रसाद कोइरालाको नेतृत्वमा गठन भएको सरकारमा माओवादीको प्रतिनिधित्व थियो । तर, त्यसको फलदायी परिणाम आउन सकेन । तत्कालीन राजनीतिक परिवेशमा माओवादीहरु नराम्रोसंग अलमलिए । त्यो अलमलमा माओवादीका अध्यक्ष आफैपनि रुमलिनु भयो । संविधान सभाको पहिलो चुनाव भयो । त्यो चुनावमा माओवादीले आफनो प्रभावको राम्रो प्रदर्शन गर्यो । प्रचण्ड प्रधानमन्त्री हुनुभयो । तर, पार्टीका अधिकांश नेता र कार्यकर्ताले सत्ताको नियत र नियति दुबै बुझन सकेनन । राष्ट्रपतिको निर्वाचनमा गिरिजाप्रसाद कोइरालालाई राष्ट्रपतिमा निर्वाचित नगरेर प्रचण्डले ठूलो गल्ती गर्नु भयो । त्यतिबेला उहाँले बैकल्पिक कम्युनिष्ट पार्टीको निर्माण गर्नसक्ने सम्भावना धेरै थियो । २०४७ देखि कांग्रेस र एमालेबीच रहेको बिग्रहपूर्ण सम्बन्धको अर्थ उहाँले बुझनु भएन ।
संविधान सभाको दोस्रो चुनावसम्म आइपुग्दा माओवादी शिथिल भै सकेको थियो । परिवर्तनले जनतामा कुनै जोशल्याउन सकेको थिएनन । पहिलो र दोस्रो संविधान सभाको बीचको समयमा माओवादी कार्यकर्ताहरुको मोहभंग भै सकेको थियो । संविधान सभाको दोस्रो चुनावी अभियानमा जानु भएका प्रचण्डले आफनो पार्टी बिखण्डनको बाटोमा जानसक्ने आभाश पाइसक्नु भएको थियो । पहिलो र दोस्रो संविधान सभा तथा संविधान निर्माणको समयान्तरमा एमालेका झलनाथ खनाल र माधवकुमार नेपाल, माओवादीका वावुराम भट्टराई र नेपाली कांग्रेसका सुशील कोइराला प्रधानमन्त्री हुनुभयो । तर, उहाँहरुले केही गर्नसक्नु भएन । माओवादी सशक्त राजनीतिक दलका रुपमा रहन सकेन । यसको संगठनात्मक स्वरुप चरमरायो । प्रचण्डले पार्टी त टिकाउनु भयो । तर, मोहन बैद्य, वावुराम भट्टराई, सीपी गजुरेल, विप्लव र अन्य कतिपय नेताहरु उहाँसंग बिच्किएर बाहिरिए । तै पनि, प्रचण्डले पार्टीको अस्तित्व ‘जोगाउनु’ भयो ।
देशमा गणतान्त्रिक संविधान जारी भएपछि नेपाली कांग्रेस, एमाले र माओवादीले आपसी गठबन्धनका आधारमा सरकारको नेतृत्व सम्हालेका छन । सबैभन्दा पछिल्लो समयमा नेपाली कांग्रेस र एमाले मिलेर सरकार चलाउन थालेका छन । तर, यी दुबै दल मिलेर बनेको सरकारको पनि भविष्यको टुंगो छैन । वर्तमानको तरल राजनीतिक परिस्थितिमा जे पनि हुन सक्दछ भन्ने मनस्थिति बन्न थालेको छ सामान्य जनताको । सरकारले अंगीकार गरेका कुनैपनि नीति ब्यबहारिक देखिएका छैनन । लोकतन्त्रका नाममा देशमा ठालुतन्त्र बिकसित भइ रहेकोछ । शासकीय पध्दति निर्माणको प्रक्रियामा सबै राजनीतिक दलको सहभागिता हुन सकेको छैन । चाहे कांग्रेस होस, एमाले होस, माओवादी होस अथवा क्षेत्रिय दलहरु हुन कतै र कहीं पनि समान चिन्तनको परम्परा देखिएको छैन । सरकारमा जाने र अधिकारको दुरुपयोगगर्ने मानसिकता रहेको छ नेताहरुको । राजनीतिक दलहरु राजनीतिक संस्थाका रुपमा होइन, स्वार्थ प्रेरित तत्वहरुको गठबन्धन जस्ता देखिन्छन । देश लोकतान्त्रिक गणतन्त्रको बाटोमा लागेपछि पहिलो पटक सत्तामा पुगेको माओवादी पार्टीमा यो प्रबृत्ति झनै संक्रामक रुपमा फैलिएकोछ ।
अहिलेको समय देश र सामान्य जनताका लागि हितकर छैन । राजनीतिका नाममा देशको शासन चलाउनेहरुविभिन्न अराजनीतिक र आपराधिक गतिविधिमा ब्यस्त देखिन्छन । दोस्रो चुनाव सकिएपछि सरकार गठनका बेला कांग्रेस नेतृत्वले ‘हेकडी’ देखाएका कारण ‘बाध्य भएर’ एमालेको सहयोगलिन अध्यक्ष खडगप्रसाद शर्मा ओलीको निवास पुग्नु भएका प्रचण्डले कांग्रेस र माओवादी बीच ‘लठारिएको’ सम्बन्धको राम्रै बिश्लेषणगर्नु भएकोहुनुपर्दछ । तर, मिलिजुली सरकार एक आपसमा लठारिएरमात्रै चल्दैन ।पछिल्लो पटक एमालेसंग मिलेर गठवन्धन सरकारको निर्माण गर्नुभन्दा पहिले प्रचण्डले यसअघि सरकार चलाउने नाममा पटक–पटक भएका गठबन्धनको कुनै उपादेयता नरहेको तथ्य बुझनु पर्नेथियो । तर, उहाँले त्यो बुझन चाहनु भएन वा सक्नु भएन । नेपाली समाजमा उल्किएर देखा परेका ‘विविध’ बिषयहरुको समाधानका लागि ठूला र प्रभावशाली दलका नेताहरु बढी नै सजग हुनु आवश्यक थियो । आफनो हुटहुटिने स्वभावका कारण प्रचण्ड ‘कहिले मायाँ भक्तपुर, कहिले काठमाडौं’ शहरमा भडकिइ रहनु भयो ।
एमालेसंग सैध्दान्तिक समानताका कारण कम्युनिष्ट एकीकरणको लोभमा फँस्नु भएका प्रचण्ड एमाले र माओवादी दुबै कम्युनिष्ट पार्टी भएपनि यी दुबैको धार फरकछ । एमाले अध्यक्ष खडगप्रसाद शर्मा ओलीले कांग्रेसका सभापति तथा तत्कालीन प्रधानमन्त्री दिवंगत गिरिजाप्रसाद कोइराला र प्रधानमन्त्री प्रचण्डका बीच भएको बृहत्त शान्ति सम्झौताको अन्तर्य नबुझेको होइन, माओवादीलाई दङ्ग्याउन खोजेको मात्रै हो । अध्यक्ष ओलीले एउटा देशमा दुइवटा कम्युनिष्ट पार्टी फष्टाउन नसक्ने उदाहरण भारतमा नै भेट्नु भएको हो । भारतीय कम्युनिष्ट पार्टी र भारतीय कम्युनिष्ट पार्टी (माक्र्सवादी) आपसी व्दन्व्दले कसरी धूल धुसरित भए ? त्यसको पनि खुलासा छ अध्यक्ष ओलीलाई । उदाहरण संसारको आँखा अगाडि छ । तै पनि अध्यक्ष ओली आफनो सांगठनिक प्रभावका आधारमा बिद्रोहबाट आएको शक्तिलाई खुम्च्याउन चाहनु हुन्छ । तर, त्यस्तो हुँदैन । बिद्रोहीहरु एकआपसमा झगडा गर्दछन । तर, क्रय–बिक्रयको बेला सबै एक ठाउँमा उभिन हिच्किचाउँदैनन ।
माओवादी पार्टीको केन्द्रीय बैठकमा उप–महासचिव जनार्दन शर्मा प्रभाकरले हरित बम पडकाएपछि प्रचण्डलाई आफनो दशा र दिशाको बोध भएको हुनु पर्दछ । प्रचण्डलाई यो कुराको पक्कै ज्ञान छ ः प्रभाकरले त हरित बम पडकाएर पार्टीमा सुधारको आग्रह राखेका छन । तर, अरुले प्रहारगर्ने बम अग्निबम जस्तो घातक पनि हुनसक्दछ ।प्रचण्डले आफनो लामो राजनीतिक जीवनमा अनेकौ घटना र दुर्घटना बेहोरी सक्नु भएको छ । शान्ति प्रक्रियामा आएपछि उहाँको राजनीतिक ब्यक्तित्व स्थापित भएकोछ । तर, पछिल्लो समयका उहाँका राजनीतिक चर्याहरुले उहाँको मूल्यांकन एउटा सामान्य राजनीतिक नेताका रुपमा हुन थालेकोछ । यो उहाँको र उहाँको पार्टीका लागि राम्रो कुरा होइन ।
वर्तमान समयमा नेपालमा मात्र होइन, संसारका सबै देशमा, सबै समाजमा, जतासुकै शक्तिको महिमा गाउने चलन छ । शक्तिको महिमा अपरम्पार छ । त्यो महिमाको आकर्षणमा नेपालका देउवा, प्रचण्ड र ओलीमात्रै होइन संसारका सबै नेता परेका छन । सबैलाई आफनो नाममा प्रकाशित भएका स्तोत्रहरुको पाठजनताले गरुन भन्ने लागेकोछ । नजितेसम्म कोही पनि सिकन्दर बन्न सक्दैन । अहिले देउवा र ओली बिजयपथमा लम्किइरहेको भान हुन्छ । तर, प्रचण्ड पराजय पथमा छन कि सिकन्दरको बाटो पछ्याउँदैछन ?यसबारे उनका आगामी कदमहरुको पर्यवेक्षण पछि नै केही भन्न सकिनेछ ।